Με αφορμή την 25η Νοεμβρίου, ημέρα αφιερωμένη ενάντια στη βία κατά των γυναικών και των δεκαπέντε (15) ανθρωποκτονιών με θύματα γυναίκες, που σημειώθηκαν στην Ελλάδα το έτος 2021 μάς μίλησε ο Δικηγόρος κ. Κίτσος Γεώργιος.


Το τελευταίο διάστημα παρατηρήθηκαν συνεχείς δολοφονίες γυναικών. Πρόκειται για γυναικοκτονία ή ανθρωποκτονία; Υπάρχει στον ποινικό μας κώδικα ο συγκεκριμένος όρος και κατά πόσο θα μπορούσε ο όρος "γυναικοκτονία" να αναγνωριστεί νομικά; Ο ίδιος μάς απαντά και μάς παραθέτει τα παρακάτω.

Δημοσιογράφος: Ελένη Κωστοπούλου

Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, ως γυναικοκτονία ορίζεται η δολοφονία γυναικών, νεαρών κοριτσιών, θηλυκών εμβρύων και βρεφών για λόγους που σχετίζονται με το φύλο τους.
Το Συμβούλιο της Ευρώπης και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας παρουσιάζουν τη γυναικοκτονία, ως το έγκλημα, της με πρόθεση ανθρωποκτονίας γυναικών, επειδή είναι γυναίκες[1].
Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων, που στόχο έχει να προωθήσει την ισότητα των φύλων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αναφέρει τις περιπτώσεις που εντάσσονται στον ορισμό της γυναικοκτονίας:

- η δολοφονία γυναίκας από τον ερωτικό της σύντροφο (ως σύντροφος νοείται ο πρώην ή νυν σύζυγος ή σύντροφος, ανεξάρτητα, αν ο δράστης μοιράζεται την ίδια κατοικία με το θύμα),

-ο βασανισμός και η δολοφονία γυναίκας, ως αποτέλεσμα μισογυνισμού,

-η δολοφονία γυναικών και κοριτσιών ως εγκλήματα τιμής,

-η δολοφονία γυναικών και κοριτσιών στο πλαίσιο ένοπλων συγκρούσεων,

-η δολοφονία γυναικών και κοριτσιών λόγω προίκας,

-η δολοφονία γυναικών και κοριτσιών εξαιτίας του σεξουαλικού προσανατολισμού τους και της ταυτότητας φύλου,

-η δολοφονία αυτοχθόνων γυναικών και κοριτσιών εξαιτίας του φύλου τους,

-βρεφοκτονία και εμβρυοκτονία, βασισμένη στην επιλογή φύλου,

-γυναικοκτονίες που σχετίζονται με τον ακρωτηριασμό των γεννητικών οργάνων και

περιπτώσεις γυναικοκτονίας που συνδέονται με την εμπορία γυναικών και κοριτσιών.

Το έτος 2000, ο ΟΗΕ λαμβάνει απόφαση περί καθιέρωσης της 25ης Νοεμβρίου ως διεθνούς ημέρας εξάλειψης της βίας κατά των γυναικών. Στην απόφαση μνημονεύεται ένα γυναικοκτονικό γεγονός, που έλαβε χώρα την 25η Νοεμβρίου του έτους 1960, με την άγρια δολοφονία τριών γυναικών, των αδερφών Μιραμπάρ, από το καθεστώς του δικτάτορα Τρουχίγιο στη Δομινικανή Δημοκρατία.

Οι πρώτες προσπάθειες δικαιικής αντιμετώπισης του προβλήματος κατά-γράφονται στη Λατινική Αμερική. Τη δεκαετία 2000 - 2010, δεκαοχτώ (18) κράτη της Λατινικής Αμερικής εντάσσουν την έννοια της γυναικοκτονίας στο ποινικό τους σύστημα (Μεξικό, Περού, Κολομβία, Χιλή κ.λπ.). Στις Χώρες αυτές εντάχθηκε το έγκλημα της γυναικοκτονίας ως αυτοτελές έγκλημα στο ποινικό τους σύστημα, χωρίς, όμως, να ταυτίζεται η αντικειμενική του υπόσταση, λόγω της κοινωνικής και πολιτισμικής διαφορετικότητας των ως άνω Χωρών[2].

Στην Ευρώπη, προτάσεις νομοθετικής αντιμετώπισης του φαινομένου της γυναικοκτονίας διατυπώθηκαν στην Ισπανία, στην Ιταλία, στο Βέλγιο και στη Γαλλία. Το έτος 2014, με τη ψήφιση της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης (ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ ΒΙΑΣ), κλήθηκαν τα κράτη – μέλη να αναγνωρίσουν τον όρο γυναικοκτονία και να μεριμνήσουν για την εξάλειψη του φαινομένου, λαμβάνοντας όλα τα αναγκαία μέτρα σε προστασία των γυναικών, για να ζουν χωρίς βία στο δημόσιο και ιδιωτικό τους βίο.[3]

Σημαντικό παράδειγμα στον ευρωπαϊκό χώρο αποτελεί το παράδειγμα της Κύπρου. Στην κυπριακή έννομη τάξη, η γυναικοκτονία έγινε προσπάθεια να εισαχθεί ως διακριτό ποινικό αδίκημα, τον Οκτώβριο τους έτους 2020. Η Πρόεδρος της κυπριακής Βουλής, με πρόταση Νόμου της, πρότεινε τη διαμόρφωση του άρθρου 208 του Π.Κ., υπό την εξής μορφή:

Όποιος επιφέρει το θάνατο γυναίκας ή κοριτσιού με παράνομη πράξη ή παράλειψη και

α) όποιος είχε, έχει ή επιδίωξε να έχει προσωπική σχέση με το θύμα, είτε αυτοί συζούν ή συζούσαν, είτε όχι ή

β) όποιος είναι μέλος της οικογένειας του θύματος είτε συζεί ή συζούσε με το θύμα, είτε όχι ή

γ) το κίνητρο για την πράξη ή την παράλειψη αποδίδεται σε λόγους τιμής, στην προστασία της υπόληψης της οικογένειας της ή της οικογένειας του προσώπου αυτού ή σε θρησκευτικές πεποιθήσεις ή

δ) η πράξη ή η παράλειψη, διαπράχθηκε στο πλαίσιο πρακτικής ακρωτηριασμού των γεννητικών οργάνων κοριτσιού ή

ε) η πράξη ή η παράλειψη, διαπράχθηκε στο πλαίσιο οποιωνδήποτε περιστάσεων αποδίδονται σε άνιση σχέση μεταξύ του προσώπου αυτού και του θύματος ή σε οποιασδήποτε μορφής διάκριση βάσει φύλου εναντίον του θύματος, είτε υπήρχε προσωπική σχέση μεταξύ τους, είτε όχι, είναι ένοχος του αδικήματος της γυναικοκτονίας και υπόκειται σε φυλάκιση διά βίου”[4].

Στην Ελλάδα, μέχρι πρόσφατα, ο όρος γυναικοκτονία συναντούσε μόνο εγκληματολογικές και κοινωνιολογικές χρήσεις. Η δολοφονία 15 γυναικών μόνο το έτος 2021 στη Χώρα μας και η έξαρση του φαινομένου της ενδοοικογενειακής βίας, με θύματα γυναίκες, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, πυροδότησε συζητήσεις στο δημόσιο διάλογο για την ανάγκη νομοθέτησης αυτοτελούς εγκλήματος της πράξης της γυναικοκτονίας. Επί του θέματος, οι προβαλλόμενες απόψεις διίστανται.

Τα επιχειρήματα κατά της νομοθέτησης αυτοτελούς εγκλήματος για την πράξη της γυναικοκτονίας συνοψίζονται στα εξής:

α) η θέσπιση ενός νέου αδικήματος με τον όρο γυναικοκτονία, μόνο και μόνο για να εισαχθεί στο νομικό κόσμο ο όρος γυναικοκτονία είναι συμβολικής και μόνο σημασίας, διότι τα εγκλήματα που χαρακτηρίζονται γυναικοκτονίες εμπίπτουν στα άρθρα 299 του Ποινικού Κώδικα και μάλιστα προβλέπεται για αυτά το μάξιμουμ της ποινής, ήτοι η ισόβια κάθειρξη του άρθρου 299 ΠΚ. Επομένως, το νομικό οπλοστάσιο είναι επαρκές για την τιμωρία του δράστη και η αυτοτελής θέσπιση του όρου είναι κενή περιεχομένου.

β) Ο όρος γυναικοκτονία, στο βαθμό που πρώτο συνθετικό αυτής της λέξης αναφέρεται σε ένα έμφυλα προσδιορισμένο υποκείμενο δικαίου, θέτει σε αμφισβήτηση τρεις κατοχυρωμένες συνταγματικά αρχές, την αρχή της καθολικότητας των νόμων, την αρχή της ισότητας ενώπιον του νόμου και την αρχή της απαγόρευσης διακρίσεων λόγω φύλου.

γ) Ο όρος γυναικοκτονία εισάγει έναν τεχνητό κατακερματισμό στο υποκείμενο δικαίου, θυματοποιώντας την κατηγορία «γυναίκες», ως κατηγορία κατώτερη από τους άνδρες και ως κατηγορία που θα έπρεπε να της δοθούν περισσότερα δικαιώματα έναντι των αντρών.

δ) Ο ορισμός που έχει επικρατήσει ως ορισμός της γυναικοκτονίας, δηλαδή ως η βίαιη αφαίρεση της ζωής της γυναίκας, επειδή είναι γυναίκα, είναι υπερβολικά αόριστος και δεν χαρακτηρίζεται από ακρίβεια, γιατί δεν περιγράφει αντικειμενικά την πράξη, ώστε ο νόμος να μην είναι αποτελεσματικός ως προς το σκοπό που επιδιώκει, δηλαδή, την πάταξη του φαινόμενου. Ελλοχεύει, λοιπόν, κίνδυνος απαλλαγής του δράστη, λόγω αμφιβολιών ή έλλειψης επαρκών στοιχείων.

ε) Η ρευστή ταυτότητα αυτού του εγκλήματος, αποσταθεροποιεί τα περιγράμματα άλλων εγκλημάτων, προκαλώντας σύγχυση στο σύστημα απονομής του δικαίου.

Τα επιχειρήματα υπέρ της νομικής αναγνώρισης είναι τα ακόλουθα:

α) Η καθιέρωση της γυναικοκτονίας ως αυτοτελούς εγκλήματος δεν εισάγει μια έμφυλη διάκριση μεταξύ ανδρών και γυναικών και επομένως μία αντισυνταγματική διάκριση, τούτο διότι δεν είναι όλες οι γυναικοκτονίες τελεσθείσες από άνδρες, αλλά υπάρχουν και γυναικοκτονίες, που μπορεί να διαπραχθούν από άλλες γυναίκες. Και βέβαια η γυναικοκτονία δεν είναι το αντώνυμο της ανδροκτονίας.

β) Η αναγνώριση του νομικού όρου της γυναικοκτονίας υλοποιεί την αρχή της ισότητας, διότι απαιτείται στο δικαιικό μας σύστημα να αποκτήσουν υπόσταση καινούργιες μορφές εγκλημάτων, ώστε να αντιμετωπιστούν ανάλογα οι μέχρι τώρα αποσιωπημένες πράξεις βίας, διαφορετικά διατηρείται μια διάκριση λόγω φύλου, αντίθετα στην ισότιμη απονομή της δικαιοσύνης για όλους και για όλες.

γ) Η Εισαγγελία και η Αστυνομία δεν ταξινομούν τα εγκλήματα σε γυναικοκτονίες και δεν γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό και τη συχνότητά τους, για να καταπολεμήσουμε το φαινόμενο της γυναικοκτονίας. Ενδεχόμενη νομική αναγνώριση του όρου, θα συντελούσε στη λήψη μέτρων αντιμετώπισης του φαινομένου.

Κατά την άποψη του γράφοντος, η νομική αναγνώριση του όρου γυναικοκτονία και η αυτοτελής τυποποίηση του στον Ποινικό Κώδικα, περά των νομικών ζητημάτων που εγείρει, δεν θα επιλύσει το πρόβλημα της έμφυλης βίας. Το ζητούμενο δεν είναι η νομοθέτηση αυτοτελούς αδικήματος με τον όρο γυναικοκτονία, αλλά η εκρίζωση εμπεδωμένων πατριαρχικών αντιλήψεων και κοινωνικών στερεοτύπων περί υποτέλειας της γυναίκας στον άνδρα, υποκείμενης αυτής στην ανδρική εξουσία, που δυνητικά μπορεί να τιμωρηθεί, να ελεγχθεί και να σωφρονιστεί μέσω της έμφυλης βίας. Κοινωνιολόγοι και εγκληματολόγοι υιοθετούν την άποψη ότι από την προσχολική ηλικία τα παιδιά πρέπει να διαπαιδαγωγούνται καταλλήλως, προς αποφυγή έμφυλων στερεοτύπων περί κατωτερότητας των γυναικών και προς υιοθέτηση υγιών αντιλήψεων και αρχών περί γυναικών, ισοτίμων των ανδρών και άξιων απολύτου σεβασμού.


[1] Αναστασία Γεωργίου Γκόνη Καραμπότσου, «ΓΥΝΑΙΚΟΚΤΟΝΙΑ: ΜΙΑ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΣ, ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ», 2019 – 2020, https://www.academia.edu/
[2] Εύη Καλούτσου, ΜΔΕ - Marcela Soto, ΜΔΕ, «Γυναικοκτονία: Το «ανύπαρκτο» έγκλημα. Παγκόσμια δεδομένα & μια σύγκριση νομικών πλαισίων μεταξύ Ελλάδας και Χιλής», δημ. https://www.crimetimes.gr/
[3] Μ. Στενιώτη, «Γυναικοκτονία. Αυτοτελές έγκλημα?», σε 20ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ένωσης Ποινικολόγων και Μαχόμενων Δικηγόρων στα Ιωάννινα, 2 και 3 Οκτωβρίου 2021
[4] Παναγιώτης Γαργάλης, «Γυναικοκτονία: Έγκλημα βασιζόμενο στο φύλο & η νομοθετική ανεπάρκεια», http://www.legalnews24.gr/



    bordernews.gr